Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) αποτελεί μία από τις συχνότερες λειτουργικές διαταραχές του γαστρεντερικού σωλήνα (GI), που χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο συμπτωμάτων χωρίς να υπάρχουν δομικές ή βιοχημικές ανωμαλίες στο πεπτικό σύστημα, προσβάλλοντας το 7-15 % του ενήλικου πληθυσμού, με τις γυναίκες να αντιμετωπίζουν x2 κίνδυνο. Αναφέρεται πως επηρεάζεται το κομμάτι του παχέος εντέρου και είναι γνωστό πως προκαλούνται μια σειρά συμπτωμάτων που ποικίλλουν σε ένταση αλλά και συχνότητα.
Η διάγνωση του IBS γίνεται συνήθως με βάση τα κριτήρια Rome IV, τα οποία περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενο κοιλιακό άλγος, κατά μέσο όρο, τουλάχιστον μία ημέρα την εβδομάδα τους τελευταίους τρεις μήνες, που σχετίζεται με δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
- Κένωση
- Αλλαγή της συχνότητας των κενώσεων
- Αλλαγή της μορφής (εμφάνισης) των κοπράνων.
-
Υποκατηγορίες IBS:
- IBS-C (Ευερέθιστο έντερο με επικρατούσα δυσκοιλιότητα)
- IBS-D (Ευερέθιστο έντερο με επικρατούσα διάρροια)
- IBS-M (Ευερέθιστο έντερο με εναλλαγές δυσκοιλιότητας & διάρροιας)
- IBS-U (Απροσδιόριστος τύπος): Τα συμπτώματα ποικίλουν και δεν κατατάσσονται στις υπόλοιπες 3 υποκατηγορίες.
Δεν υπάρχουν ειδικές εξετάσεις για το IBS, αλλά διαγνωστικές εξετάσεις (όπως εξετάσεις αίματος, εξετάσεις κοπράνων, κολονοσκόπηση) μπορεί να διεξαχθούν για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις, όπως φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, κοιλιοκάκη ή λοιμώξεις. Το IBS διαγιγνώσκεται κυρίως με βάση ένα μοτίβο συμπτωμάτων, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Κοιλιακό άλγος ή κράμπες
- Ναυτία
- Τροποποιημένες συνήθειες του εντέρου: Περιλαμβάνονται η διάρροια (IBS-D), η δυσκοιλιότητα (IBS-C) ή εναλλαγή και των δύο (IBS-M).
- Φούσκωμα και αέρια
- Βλέννα στα κόπρανα
- Αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου: Ξαφνική ανάγκη για αφόδευση, μερικές φορές με ατελή κένωση
Επίσης μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα που δεν σχετίζονται με το έντερο, όπως:
- Ημικρανίες
- Διαταραχές ύπνου
- Άγχος ή κατάθλιψη
- Ινομυαλγία
- Χρόνιος πυελικός πόνος
Παθοφυσιολογία: Η ακριβής αιτία του IBS δεν είναι ακόμα καλά κατανοητή, αλλά αναφέρεται πως διάφοροι παράγοντες παίζουν ρόλο:
Δυσλειτουργία του άξονα εντέρου-εγκεφάλου: Το IBS πιστεύεται ότι πυροδοτείται από μια κακή επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου, η οποία οδηγεί σε τροποποιημένη γαστρεντερική κινητικότητα και ευαισθησία.
Τροποποιημένη κινητικότητα του εντέρου: Η μη φυσιολογική κινητικότητα, είτε πολύ αργή είτε πολύ γρήγορη, μπορεί να οδηγήσει σε δυσκοιλιότητα ή διάρροια.
Φλεγμονή του εντέρου: Χαμηλού βαθμού φλεγμονή και ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος έχουν παρατηρηθεί σε ορισμένους ασθενείς με IBS.
Ανισορροπία του εντερικού μικροβιόκοσμου (δυσβίωση): Οι αλλαγές στη σύνθεση των βακτηρίων του εντέρου μπορεί να συμβάλλουν στα συμπτώματα του IBS.
Φύλο: Αναφέρεται πως το ευερέθιστο έντερο προσβάλει κυρίως γυναίκες, υποδηλώνοντας πως οι ορμόνες του φύλου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην στην πρόκληση των συμπτωμάτων.
Διατροφή και Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου
Στόχος της θεραπείας του ΣΕΕ είναι η μείωση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, η στρατηγική, τα βήματα που θα χρειαστούν για την θεραπεία εξαρτώνται από τον τύπου ΣΕΕ καθώς και από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.
-
Χαμηλή σε FODMAP διατροφή:
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες μελέτες έχουν αναφέρει αλλά και δείξει πως η διατροφή είναι ένα από τα πιο σημαντικά βήματα μείωσης συμπτωμάτων του ΣΕΕ. Συγκεκριμένα μελέτες έχουν δείξει την θετική επίδραση της δίαιτας χαμηλής σε FODMAP. Αναλυτικότερα, τα FODMAPs, αποτελούν μια ομάδα υδατανθράκων βραχείας αλυσίδας, που απορροφώνται είτε ελάχιστα είτε καθόλου στο λεπτό έντερο και περνούν άπεπτα στο παχύ έντερο, αυξάνοντας το αυλικό νερό και διεγείροντας την παραγωγή αερίων, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, του μεθανίου και του διοξειδίου του άνθρακα, μέσω της υψηλής οσμωτικής τους δραστηριότητας και της ζύμωσης των βακτηρίων του παχέος εντέρου. Αυτό μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυξημένη παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας (SCFAs), τα οποία έχουν πολλά οφέλη για την υγεία, αλλά όταν υπάρχουν σε μεγάλες ποσότητες, μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο για το επιθήλιο.
Τα FODMAPs περιλαμβάνουν:
- Ολιγοσακχαρίτες-φρουκτάνες/φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS), γαλακτάνες, καθώς και γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GOS)
- Δισακχαρίτες - Λακτόζη
- Μονοσακχαρίτες - Φρουκτόζη
- Πολυόλες-Σορβιτόλη, μαννιτόλη, ξυλιτόλη, μαλτιτόλη και ισομαλτόζη
Ο περιορισμός των FODMAPs, επιτυγχάνεται με μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAPs και εφαρμόζεται ως εξής:
1.Φάση περιορισμού (4-6 εβδομάδες): Η φάση περιορισμού περιλαμβάνει την αντικατάσταση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε FODMAP με εναλλακτικές λύσεις χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP.
2.Φάση επανεισαγωγής (6-8 εβδομάδες): Σε αυτή τη φάση, τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP προστίθενται ένα προς ένα, ανεξάρτητα, προκειμένου να εντοπιστεί αν υπάρχει πιθανότητα να προκαλέσουν συμπτώματα, με ενδιάμεσες περιόδους αποχής (3 ημέρες) και σε μικρές ποσότητες που αυξάνονται σταδιακά.
3.Φάση συντήρησης (μακροπρόθεσμα): Η φάση συντήρησης σχεδιάζεται προσεκτικά, ανάλογα με την καλή ανοχή του ασθενούς σε τρόφιμα με περιεκτικότητα σε FODMAP, τα οποία εντοπίστηκαν στη φάση επανεισαγωγής. Σε αυτό το μέρος, προστίθενται στο διαιτολόγιο του ασθενούς όσο το δυνατόν περισσότερες τροφές FODMAP χωρίς συμπτώματα, αλλά εξακολουθεί να εφαρμόζεται ο περιορισμός ορισμένων τροφών που προκαλούν έντονα συμπτώματα.
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω στα τρόφιμα υψηλά σε FODMAP θα ήταν καλό τα άτομα με ΣΕΕ να αποφύγουν συγκεκριμένα τρόφιμα που εντείνουν τα συμπτώματα, όπως: Λιπαρά τρόφιμα, καφεΐνη, αλκοόλ, πικάντικα τρόφιμα και τεχνητά γλυκαντικά όπως η σορβιτόλη και η ξυλιτόλη.
-
Προσαρμογή κατανάλωσης διαιτητικών ινών:
Διαλυτές ίνες: Βοηθούν στην ομαλοποίηση των κινήσεων του εντέρου και συνιστάται σε όσους πάσχουν από IBS με επικρατούσα δυσκοιλιότητα (IBS-C).
Αδιάλυτες φυτικές ίνες: Συνήθως επιδεινώνουν τα συμπτώματα για κάποιους ανθρώπους, ειδικά αν λαμβάνονται σε μεγάλες ποσότητες ή αν το άτομο έχει IBS με επικρατούσα διάρροια (IBS-D).
Διατροφικό tip: Η σταδιακή αύξηση των φυτικών ινών και η επαρκής πρόσληψη νερού μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων όπως το φούσκωμα και τα αέρια.
Βάση μελετών έχει αναφερθεί πως τα Bifidobacterium και Lactobacillus, είναι ικανά να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της ισορροπίας του εντερικού μικροβιόκοσμου καθώς και να μειώσουν συμπτώματα όπως φούσκωμα, αέρια και διάρροια. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους μπορεί να ποικίλλει και είναι ορθό να χρησιμοποιούνται υπό ιατρική παρακολούθηση.
Η συχνή παρακολούθηση των συμπτωμάτων και η αυτό-παρακολούθηση είναι το Α-Ω στην σωστή αντιμετώπιση.
Η επαρκής ενυδάτωση είναι υψίστης σημασίας, ιδιαίτερα για τα άτομα που αντιμετωπίζουν επεισόδια διάρροιας.
Η κατανάλωση μικρότερων & συχνότερων γευμάτων έχει φανεί πως μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή της υπερφόρτωσης του πεπτικού συστήματος, γεγονός που μπορεί να μειώσει συμπτώματα όπως το φούσκωμα και τον πόνο.
-
Ενσυνείδητη διατροφή και διαχείριση του άγχους:
Επειδή το στρες και το άγχος μπορεί να πυροδοτήσουν τα συμπτώματα του ΣΕΕ, η ενσωμάτωση τεχνικών μείωσης του στρες, όπως είναι ευεργετική.
Πίνακας: Τρόφιμα υψηλής και χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP
Πηγή:
Monash University low Fodmap: The cookbook. Low FODMAP Diet | IBS Research at Monash University - Monash Fodmap. (n.d.). https://www.monashfodmap.com/
Συχνές Ερωτήσεις για το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS)
• Τι είναι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου;
Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS) είναι μια λειτουργική διαταραχή του πεπτικού συστήματος, που προκαλεί πόνο ή δυσφορία στην κοιλιά, σε συνδυασμό με αλλαγές στις κενώσεις (διάρροια, δυσκοιλιότητα ή εναλλαγές).
• Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα του IBS;
Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν: κοιλιακό φούσκωμα, αέρια, κράμπες, διάρροια ή/και δυσκοιλιότητα, και μια αίσθηση ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως. Συχνά επιδεινώνεται από το στρες ή συγκεκριμένες τροφές.
• Πώς αντιμετωπίζεται το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου;
Η αντιμετώπιση βασίζεται σε διατροφικές αλλαγές (όπως η δίαιτα FODMAP), διαχείριση άγχους, προβιοτικά και, σε κάποιες περιπτώσεις, φαρμακευτική αγωγή. Είναι σημαντικό να παρακολουθείτε τα συμπτώματα και να συνεργάζεστε με γιατρό ή διατροφολόγο.
