Η αμφίδρομη σχέση κατάθλιψης και σεξουαλικής δυσλειτουργίας
Η σεξουαλική δυσλειτουργία και η καταθλιπτική συμπτωματολογία συνδέονται στενά με έναν τρόπο που δεν είναι μονόπλευρος, αλλά αμφίδρομος. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα δείχνει ότι η ύπαρξη της μίας κατάστασης αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης της άλλης, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που επιβαρύνει περαιτέρω την ψυχική και σεξουαλική υγεία του ατόμου.
Τα διαθέσιμα δεδομένα των τελευταίων ετών καταδεικνύουν ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ατόμων με κατάθλιψη εμφανίζει κάποια μορφή σεξουαλικής δυσλειτουργίας – έως και 83% στις γυναίκες και 63% στους άνδρες, σύμφωνα με μετα-ανάλυση του 2022. Οι μορφές αυτών των δυσλειτουργιών ποικίλλουν ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την ένταση των συμπτωμάτων και άλλους κοινωνικούς ή βιολογικούς παράγοντες.
Διαφορές ανά φύλο
Η επιδημιολογία των σεξουαλικών προβλημάτων έχει άμεση σχέση με το φύλο. Οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα προβλήματα που σχετίζονται με:
-
τη μειωμένη σεξουαλική επιθυμία (44%)
-
τη δυσκολία στη διέγερση (26%)
-
την κολπική ξηρότητα (25%)
-
τη δυσκολία επίτευξης οργασμού (29%)
Στους άνδρες, το κυρίαρχο σύμπτωμα αφορά τη στυτική δυσλειτουργία, με αναφορές εξαιρετικά έντονης ψυχολογικής επιβάρυνσης.
Μια μεγάλη μελέτη του 2023 έδειξε ότι γυναίκες με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή είχαν τετραπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης σεξουαλικής δυσλειτουργίας σε σχέση με τους άνδρες.
Παράγοντες όπως:
ενίσχυαν τη συσχέτιση αυτή.
Στους άνδρες, τα προβλήματα επικεντρώνονταν περισσότερο σε οργανικά και φαρμακολογικά αίτια, με τις ψυχολογικές διαστάσεις να παρεισφρέουν στην υγεία του ατόμου με έναν εξαιρετικά άμεσο τρόπο.
Βιολογικοί μηχανισμοί και φαρμακολογικές επιδράσεις
Η σχέση των δύο αυτών καταστάσεων έχει αναλυθεί και βιολογικά. Η κατάθλιψη οδηγεί συχνά σε μείωση των επιπέδων ντοπαμίνης και σεροτονίνης, γεγονός που επηρεάζει άμεσα το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου και τη σεξουαλική διέγερση.
Παράλληλα, οι ανεπιθύμητες ενέργειες των αντικαταθλιπτικών, ιδίως των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), συμβάλλουν περαιτέρω στην απορρύθμιση της σεξουαλικής λειτουργίας. Ωστόσο, η εικόνα είναι ακόμα πιο σύνθετη: σεξουαλικές δυσλειτουργίες που επιμένουν ή παραμένουν αδιάγνωστες μπορούν να πυροδοτήσουν ή να εντείνουν συμπτώματα κατάθλιψης.
Κοινωνικές διαστάσεις και φαύλος κύκλος
Η εμπειρία απόρριψης, απογοήτευσης, ενοχής ή ντροπής που συνοδεύει τις δυσκολίες αυτές επιβαρύνει την ψυχική κατάσταση του ατόμου, μειώνοντας την αυτοεκτίμηση και ενισχύοντας την απομόνωση και την αποξένωση από τον/τη σύντροφο σε περίπτωση μόνιμης σχέσης, και την απομάκρυνση από την σεξουαλικότητα και τον εαυτό.
Είναι αρκετές επίσης οι μελέτες που αποδεικνύουν πως η ύπαρξη σεξουαλικής δυσλειτουργίας διπλασιάζει έως και τριπλασιάζει την πιθανότητα ανάπτυξης καταθλιπτικής συμπτωματολογίας. Ο φαύλος κύκλος τρέφεται από την μειωμένη διάθεση και την αδυναμία βιώματος ευχαρίστησης, κάτι που οδηγεί σε αποφυγή της σεξουαλικής επαφής, η οποία με τη σειρά της ενισχύει την απόσταση είτε από τη σχέση είτε από τη διεκδίκηση και εντείνει την ψυχική δυσφορία.
Οι κοινωνικές προσδοκίες γύρω από τη σεξουαλική επίδοση, ιδιαίτερα στους άνδρες, αλλά και το στίγμα που συνοδεύει τη "σεξουαλική αποτυχία", λειτουργούν ως επιπλέον βάρη στο ήδη επιβαρυμένο ψυχικό πλαίσιο.
Αντιμετώπιση: μια ολιστική προσέγγιση
Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί σήμερα ότι η αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων απαιτεί συνδυαστική προσέγγιση: η αξιολόγηση της σεξουαλικής λειτουργίας πρέπει να είναι έγκαιρη, να αναγνωρίζει τα προβλήματα και την πιθανή συνύπαρξή τους με την καταθλιπτική συμπτωματολογία.
Η τροποποίηση της φαρμακοθεραπείας, με στόχο τη μείωση των σεξουαλικών παρενεργειών, σε συνδυασμό με σεξουαλική συμβουλευτική και ενδυνάμωση των δεξιοτήτων επικοινωνίας και διαχείρισης στο ζευγάρι και τον άνθρωπο μεμονωμένα, αποτελούν αποτελεσματικές στρατηγικές παρέμβασης.
Η κατανόηση ότι η σεξουαλικότητα δεν είναι πολυτέλεια, αλλά θεμελιώδες μέρος της ανθρώπινης ευεξίας και ταυτότητας, είναι το πρώτο βήμα για την ολιστική αντιμετώπιση ενός σύνθετου αλλά θεραπεύσιμου προβλήματος.
Βιβλιογραφία
Sansone, A. et al. (2022). Prevalence of Sexual Dysfunction in Depressive and Persistent Depressive Disorders: A Systematic Review and Meta-analysis. Nature Reviews Urology, 19(1), 52-68.
Li, X., Zhang, Y., Wang, B. et al. (2023). Gender-Specific Sexual Dysfunction in Patients with Major Depressive Disorder: A Cross-Sectional Study Using ASEX and BDI Scales. Journal of Affective Disorders, 305, 123–131.
Smith, J., & Brown, L. (2024). Pharmacological Treatment of Antidepressant-Induced Sexual Dysfunction in Women: A Randomized Controlled Trial of Sustained-Release Bupropion. Journal of Clinical Psychopharmacology, 44(2), 101–108.
Therapeutic Goods Administration (Australia) (2024, May 23). Persistent Sexual Dysfunction Following Use of Antidepressants (Post-SSRI Sexual Dysfunction).
Drugs.com User Reviews (2020–2022). Bupropion (Wellbutrin)
Johnson, M. et al. (2025). Associations Between Sexual Activity Frequency and Depression in the General Population. Journal of Sexual Medicine, 22(1), 45–56.
Doe, A., & Roe, B. (2021). Case Reports of SSRI-Induced Hypersexuality: A Paradoxical Presentation. American Journal of Psychiatry, 178(8), 784–786.
Chen, Y. et al. (2022). Sexual Dysfunction in Women With Depression: Prevalence and Associated Factors. SAGE Open Medicine, 10, 20503121221094500.
Williams, P. & Garcia, M. (2021). Bupropion vs. SSRIs: A Comparative Review of Sexual Side Effects and Clinical Recommendations. Psychopharmacology Bulletin, 51(3), 23–35.
Δρ. Θάνος Ασκητής:
ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ - ΣΕΞΟΛΟΓΟΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ EUC
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
Δωρεάν Συμβουλευτική Γραμμή Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας
Τηλ. επικοινωνίας: 210 779 79 79
https://askitis.gr/
