Δεν είναι λίγες οι φορές που νοιώθουμε να νυστάζουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας και ψάχνουμε να βρούμε την αιτία γι΄αυτό, αφού είναι κάτι που δυσκολεύει πραγματικά την καθημερινότητά μας. Ας δούμε λοιπόν το θέμα της υπνηλίας μαζί...

Τι είναι η υπερβολική ημερήσια υπνηλία;

Η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας περισσότερο από “κατάσταση” ορίζεται σαν σύμπτωμα που προκαλείται από ένα υποκείμενο πρόβλημα υγείας ή έναν συνδυασμό γενεσιουργών παραγόντων. Η υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι η δυσκολία να παραμείνουμε ξύπνιοι ή σε εγρήγορση όλη την ημέρα.

Οι πιο κοινές αιτίες υπνηλίας

Οι πιο κοινές αιτίες υπερβολικής ίσως υπνηλίας είναι η στέρηση ύπνου και οι διαταραχές του. Επίσης, η κατάθλιψη και άλλες ψυχολογικές παθήσεις / διαταραχές, ορισμένα φάρμακα και ιατρικές καταστάσεις που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και το σώμα, χωρίς να αποκλείονται και άλλοι λόγοι.

Α. Υπερβολική υπνηλία που προκαλείται από στέρηση ύπνου

Η στέρηση/έλλειψη ύπνου θεωρείται ως η πιο κοινή αιτία υπερβολικής υπνηλίας, μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη ή χρόνια και να οφείλεται σε διάφορους λόγους.

• Αδυναμία να δοθεί προτεραιότητα στον ύπνο: Η “θυσία” του ύπνου για άλλες δραστηριότητες μπορεί να προκαλέσει υπνηλία για μικρή ή παρατεταμένη χρονική περίοδο, και είναι γνωστή ως σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου
• Κακή ποιότητα ύπνου: Η ανεπάρκεια ύπνου δεν αφορά μόνο τη χαμηλή ποσότητα ύπνου, αλλά και την ποιότητα του ύπνου. Τα άτομα που δεν προχωρούν ομαλά στους “κύκλους ύπνου” μπορεί να αποτύχουν να κοιμηθούν αρκετά βαθιά με αποτέλεσμα να μην ξυπνούν ανανεωμένοι ακόμα κι αν κοιμούνται για έναν προτεινόμενο αριθμό ωρών.
• Πόνος: Σχεδόν κάθε πάθηση που προκαλεί πόνο, μπορεί να περιπλέξει τον ύπνο και να κάνει ένα άτομο επιρρεπές σε υπνηλία
• Συχνή νυχτερινή ούρηση: Αυτή η κατάσταση, γνωστή ως νυκτουρία, περιλαμβάνει την ανάγκη να σηκώνεστε από το κρεβάτι κατά τη διάρκεια της νύχτας για να χρησιμοποιήσετε το μπάνιο. Τα άτομα που εμφανίζουν νυκτουρία μπορεί να δυσκολεύονται να ξανακοιμηθούν μετά από κάθε νυχτερινό ξύπνημα.

Β. Υπερβολική υπνηλία που προκαλείται από διαταραχές ύπνου

Οι διαταραχές ύπνου μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ποσότητα ποιοτικού ύπνου που χρειάζεται ένα άτομο, με αποτέλεσμα την υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Υπνηλία και αϋπνία: Η αϋπνία σημαίνει δυσκολία στον ύπνο (δεν κοιμόμαστε εύκολα και όσο πρέπει). 

Υπνική άπνοια και υπνηλία: Η αποφρακτική άπνοια ύπνου (OSA) είναι μια αναπνευστική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από σύντομες παύσεις στην αναπνοή κατά τη διάρκεια της νύχτας. Δημιουργεί διακοπτόμενο ύπνο που συνήθως προκαλεί υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η κεντρική άπνοια ύπνου (CSA) είναι λιγότερο συχνή, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει διαταραγμένο ύπνο.

Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών και υπνηλία (RLS): Αυτή η κατάσταση προκαλεί μια έντονη αίσθηση της ανάγκης να κινηθούν τα άκρα, ιδιαίτερα τα πόδια. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών είναι ένας γνωστός κίνδυνος διαταραχής του συνολικού χρόνου ύπνου και της ποιότητας του ύπνου.

Διαταραχές του κιρκάδιου ρυθμού ύπνου-εγρήγορσης και υπνηλία: Όταν το πρόγραμμα ύπνου ενός ατόμου δεν ευθυγραμμίζεται με τον τοπικό κύκλο ημέρας-νύχτας, μπορεί να προκαλέσει σύντομο και διακοπτόμενο ύπνο. Παραδείγματα περιλαμβάνουν προβλήματα jet lag και ύπνου μεταξύ των εργαζομένων σε βάρδιες.

Γ. Υπερβολική υπνηλία που προκαλείται από άλλες ιατρικές καταστάσεις

Ορισμένες ιατρικές καταστάσεις σχετίζονται με προβλήματα ύπνου και υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.

• Διαταραχές ψυχικής υγείας και υπνηλία:Πιστεύεται ότι σχεδόν το 80% των ατόμων με μεγάλο βαθμό κατάθλιψης έχουν υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η διπολική διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και η γενική αγχώδης διαταραχή σχετίζονται με προβλήματα ύπνου που μπορεί να προκαλέσουν κρίσεις υπερβολικής υπνηλίας.
• Νευρολογικές παθήσεις και υπνηλία: Η ναρκοληψία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα καθώς είναι μια νευρολογική πάθηση στην οποία ο εγκέφαλος δεν μπορεί να ρυθμίσει σωστά τον κύκλο ύπνου-εγρήγορσης. Η ναρκοληψία κάνει τους ανθρώπους επιρρεπείς να κοιμούνται γρήγορα, ακόμη και σε ακατάλληλες στιγμές.
• Νευροεκφυλιστικές ασθένειες και υπνηλία: Οι νευροεκφυλιστικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της άνοιας και της νόσου του Πάρκινσον, συνδέονται με δυσκολίες ύπνου και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
• Τραυματισμός ήλοίμωξη και υπνηλία: Η τραυματική εγκεφαλική βλάβη (TBI) και η διάσειση προκαλούν συνήθως προβλήματα ύπνου, όπως και τυχόν όγκοι ή βλάβες του εγκεφάλου, ή λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένης της μηνιγγίτιδας   
• Νευροαναπτυξιακές διαταραχές και υπνηλία: Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από προβλήματα ύπνου, συμπεριλαμβανομένης και της υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα παιδιά με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ) έχουν επίσης βρεθεί να έχουν δυσκολία στον ύπνο.  Τα προβλήματα ύπνου μπορεί να επιμείνουν μέχρι την ενηλικίωση για άτομα με αυτές τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές.

Άλλα προβλήματα υγείας όπως τα μεταβολικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη και του υποθυρεοειδισμού, όπως και ιατρικές καταστάσεις σαν την αναιμία, τα μη φυσιολογικά επίπεδα νατρίου στο αίμα και τις ανισορροπίες των ηλεκτρολυτών μπορεί να είναι παράγοντες κινδύνου για υπνηλία.

Δ. Υπερβολική υπνηλία που προκαλείται από φάρμακα

Η έλλειψη ύπνου δεν είναι η μόνη πιθανή αιτία υπερβολικής υπνηλίας. Τα φάρμακα, ειδικά τα ηρεμιστικά. Τα αντικαταθλιπτικά, τα παυσίπονα και τα μη συνταγογραφούμενα αντιισταμινικά είναι μόνο μερικά από τα άλλα είδη φαρμάκων που μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία και αποπροσανατολισμό κατά τη διάρκεια της ημέρας.

 Υπνηλία και εγκυμοσύνη

Ευτυχώς, η υπνηλία κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης είναι κάτι φυσιολογικό.  Είναι ένα σήμα που εκπέμπει το σώμα σας για να επιβραδύνετε και να του δώσετε χρόνο να προσαρμοστεί στις απίστευτες αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό. Οι ορμονικές αλλαγές παίζουν μεγάλο ρόλο στο να αισθάνεστε κουρασμένες, ειδικά η ορμόνη προγεστερόνη. Αυτή η ορμόνη αυξάνεται απότομα το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.

Η θεραπεία για την υπερβολική ημερήσια υπνηλία (EDS)

Η θεραπεία είναι δυνατή για τους περισσότερους ανθρώπους με προβλήματα (υπερβολικής) υπνηλίας και η σχετική, καλύτερη θεραπεία προσαρμόζεται για κάθε άτομο με βάση τη συγκεκριμένη αιτία ή τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν. Ένας γιατρός είναι ο πλέον αρμόδιος να εντοπίσει και να προσαρμόσει τις ενδεικνυόμενες αγωγές θεραπείας για τα πάσχοντα άτομα.

Οδηγίες για καλό ύπνο

• Κανονίστε να ξυπνάτε όσο πιο κοντά γίνεται στην ίδια ώρα κάθε μέρα.
• Φροντίστε να “λούζεστε” σε έντονο φως, είτε με τη μορφή ηλιακού φωτός είτε με πηγή φωτός με τουλάχιστον 10.000 lux για τουλάχιστον 30 λεπτά το πρωί.
• Εφαρμόστε ένα σταυερό πρόγραμμα για τα γεύματά σας και την άσκησή σας. Η διατήρηση αυτών των δραστηριοτήτων σε όσο το δυνατόν πιο “αυστηρούς ρυθμούς” ρουτίνας συμπαρασύρει τους βιολογικούς σας ρυθμούς για μέγιστη εγρήγορση κατά τη διάρκεια της ημέρας και μέγιστη υπνηλία κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Βιβλιογραφία

1. https://www.sleepfoundation.org/physical-health/medical-and-brain-conditions-cause-excessive-sleepiness
2. https://aasm.org/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
4. https://www.merckmanuals.com/
5. https://medicine.yale.edu/